14 czerwca 2016 r. w auli Instytutu Studiów nad Rodziną w Łomiankach odbyła się w ramach ogólnopolskiej debaty o systemie oświaty „Uczeń. Rodzic. Nauczyciel – Dobra zmiana” debata pt. „Edukacja domowa. Jedna teza – pięć perspektyw”. Tezą wydarzenia było stwierdzenie, że  „Edukacja domowa dopełnia polski system oświaty”. Temat edukacji poza szkolnej był rozpatrywany z perspektywy rodziców, naukowców, maturzystów, dyrektorów, władzy wykonawczej. Debata była podsumowaniem półrocznej pracy grupy roboczej edukacji domowej ds. kontaktów z MEN a także wielu spotkań z rodzicami w całej Polsce. Inspiracją tezy debaty był artykuł 9 Ustawy o Ustroju Szkolnictwa z 1932 roku, który edukację w domu stawiał na równi z innymi formami spełniania obowiązku szkolnego.

Prawnik, dyrektor współpracy międzynarodowej HSLDA (największa na świecie organizacja rodziców edukacji domowej) Michael Donnelly na bazie wielu przepisów prawa międzynarodowego stwierdził, że „edukacja domowa jest prawem człowieka, niezależnie od powodów, z jakich zostaje podjęta”. Minister Edukacji Narodowej Maciej Kopeć powiedział, że w chwili obecnej nie ma w ministerstwie żadnych prac legislacyjnych dotyczących ograniczenia prawa wyboru szkoły przez rodziców. Zaznaczył także, że w przestrzeni publicznej pojawiają się emocjonalne wypowiedzi po obu stronach, które nie służą poszukiwaniu dobrych rozwiązań. Minister wskazał również, iż rozmowy odnośnie edukacji domowej toczą się swoim rytmem i nie należy się spodziewać ich podsumowania podczas konferencji 27 czerwca w Toruniu.

 

Perspektywa rodziców

Rodzice uczący w domu podkreślali, że edukacja domowa wiąże się z wzięciem odpowiedzialności przez rodziców za wykształcenie i wychowanie dzieci. Jednym z najistotniejszych elementów jest tu, obok efektów edukacyjnych, możliwość kształtowania charakteru dziecka. Edukacja domowa jest optymalnym rozwiązaniem dla szerokiego katalogu sytuacji, w których rodzice podejmą taką decyzję ze względu na dobro dziecka lub dobro rodziny. Staje się ona stylem życia całej rodziny, polega na stawianiu sobie celów wykraczających daleko poza realizację podstawy programowej. Rodzice kształtują młodego człowieka, prowadzą do dorosłości, uczą odpowiedzialności, samodyscypliny i wartości. Style realizacji edukacji domowej różnią się w zależności od rodziny, a nawet w zależności od konkretnego dziecka w danej rodzinie. Edukacja Domowa jest dla każdego rodzica, którego cechuje wytrwałość i dobre motywacje, gdyż edukacja w tym modelu następuje w kontekście relacji. Dla rodzin Polaków na emigracji edukacja domowa pozwala dziecku na poznanie polskiego systemu oświaty, programu polskiej szkoły oraz słownictwa używanego na co dzień w polskiej szkole, dzięki czemu rodzicom łatwiej podjąć decyzję o powrocie do Polski. To przede wszystkim oferta dla tych, którzy chcą bardziej systematycznie pracować ze swoim dzieckiem i realizować szerszy program niż w szkołach sobotnich.

Głównym wyzwaniem jest brak materiałów edukacyjnych dostosowanych do potrzeb dzieci edukacji domowej, do samodzielnej pracy oraz niestabilność przepisów oświatowych. Kluczowym rozwiązaniem jest prawo wyboru dowolnej szkoły. Rodzice pragną równego traktowania dzieci edukacji domowej z dziećmi szkolnymi szczególnie w zakresie prawa do powtarzania roku szkolnego. Z entuzjazmem powitaliby otwarcie polskich szkół na nowe technologie, a w szczególności możliwość zdawania egzaminów on-line oraz e-learningu.

 

Perspektywa naukowców

Z badań przedstawionych przez psycholog Agnieszkę Gessel w zakresie kompetencji społecznych wynika, że nie występują istotne różnice pomiędzy dziećmi szkolnymi a dziećmi edukacji domowej. Zaś w zakresie inteligencji emocjonalnej, dzieci z edukacji domowej uzyskiwały wyższe wyniki m. in w rozumieniu i uświadamianiu emocji.

Według badań dr Katarzyny Kochan z Uniwersytetu Zielonogórskiego, na edukację domową decydują się w przeważającej mierze rodziny pełne, związki małżeńskie, z trojgiem i więcej dzieci, dla których ważna jest wiara. 86% dzieci z edukacji domowej ma liczne kontakty z rówieśnikami i spędza w ich towarzystwie więcej czasu niż dzieci edukowane w szkole. Uczniowie edukacji domowej są otwarci, pewni siebie, mają wysokie poczucie własnej wartości oraz osiągają wyższe wyniki w nauce w porównaniu do dzieci uczących się w szkole.

Perspektywa maturzystów

W tej części udział wzięli tegoroczni maturzyści, mających różnej długości staż w edukacji domowej (od roku do 9 lat). Wszyscy jednogłośnie stwierdzili, że edukacja domowa to jedna z lepszych rzeczy jaka mogła im się przytrafić. Mieli dużo więcej czasu na naukę oraz wolność w planowaniu  czasu. Podkreślali, że rodzice w każdym roku uwzględniali ich zdanie w podejmowaniu decyzji o rozpoczęciu bądź kontynuowaniu nauki w domu. Wskazywali też na zauważalne pozytywne zmiany w ich zachowaniu i wręcz fascynację nauką. Bardzo chwalili sobie brak uzależnienia od planu zajęć. Edukacja domowa nauczyła ich samodyscypliny oraz efektywnego planowania czasu, dała możliwość rozwijania zainteresowań oraz bardziej aktywnego życia społecznego.

 

Perspektywa dyrektorów szkół

Dyrektorzy wskazywali na to, że edukacja domowa jest szansą na rozwój dla nauczycieli, wyróżnieniem dla szkoły i pozwala odkrywać wartość każdego dziecka indywidualnie. Edukacja domowa dla nauczycieli staje się wyzwaniem, czyli czymś co lubią najbardziej. Jako przyczynę tego, że wciąż mało szkół decyduje się na wsparcie edukacji domowej wskazywali lęk przed kuratorium i lenistwo.

Podkreślali, że edukacja domowa wydobywa z rodziny najlepsze wartości, w dużej mierze dzięki ogromnemu wysiłkowi matki. Jako efekt pośredni edukacji domowej dyrektorzy wskazali wzrost zaangażowania społeczności lokalnej, lepsze postrzeganie szkoły, indywidualizację podejścia do rodziców i do dzieci.

Perspektywa władzy wykonawczej

Dyrektor Grzegorz Pochopień z MEN powiedział, że stanowisko Ministerstwa wobec edukacji domowej jest pozytywne i innego być nie może. W Ministerstwie toczą się rozmowy z grupą roboczą. Dyrektor podsumował, że są na dobrej drodze i obie strony dochodzą do kompromisów. Powiedział, że to samorządy wnioskowały i wnioskują nadal o zmniejszenie subwencji dla uczniów edukacji domowej. Z kolei wójt Józef Bogucki bardzo pozytywnie ocenił rolę edukacji domowej i poparł postulat równego finansowania.

 

Główne wnioski i postulaty środowiska edukacji domowej:

Wnioski:

• Edukacja Domowa jest częścią systemu Edukacji Narodowej.
• Edukacja Domowa dopełnia polski system oświaty, otwierając go na indywidualne potrzeby dzieci.
• Dzieci korzystające z edukacji domowej są takimi samymi podmiotami systemu oświaty jak dzieci korzystające ze stacjonarnych form edukacji, wobec czego nie ma powodów aby były inaczej traktowane.
• Edukacja domowa uczy odpowiedzialności za siebie, efektywności, wykorzystywania wielu źródeł wiedzy i stymuluje kreatywność.
• Dzieci edukacji domowej rozwijają się społecznie in. poprzez udział w harcerstwie, zajęciach sportowych i kulturalnych oraz wolontariat.
• Edukacja domowa jest ogromnym a niejednokrotnie jedynym wsparciem dla Polaków mieszkających za granicą – szczególnie dla rodziców, którzy pragną zapewnić swoim dzieciom systematyczny kontakt z językiem polskim i płynny powrót do polskiego systemu oświaty.
• Edukacja domowa stanowi wparcie dla dzieci z różnymi formami niepełnosprawności – dając możliwość pogodzenia nauki z intensywnym procesem rehabilitacji.

 

Postulaty:

• Prawo wyboru dowolnej szkoły przez rodziców edukacji domowej
• Prawo przejścia na Edukację Domową w ciągu roku szkolnego
• Traktowanie uczniów Edukacji Domowej jako pełnoprawnych uczestników systemu oświaty

 

W debacie wzięło udział ponad 100 osób a ponad 300 osób oglądało debatę on-line za pośrednictwem Internetu.

Dodatkowe informacje: www.edukacjadomowa.pl/grupa, www.edukacjadomowa.pl/debata